Hoàn cảnh mới, cách làm việc mới

                                                                                                                   Rose Vũ Loan, FMSR 

Trong suốt thời gian qua, chị nữ tu Mân Côi vẫn luôn là biểu tượng của sự cầu nguyện và dấn thân phục vụ. Đặc biệt trong iãnh vực mục vu và giáo dục, chúng ta chọn lựa đồng hành với các tâm hồn trong việc làm tăng trưởng đời sống đức tin và hoàn thiện nhân cách làm người. Công việc đầy ắp hy vọng nhưng cũng đầy dẫy những thách đố vì sự tiến bộ không đồng đều giữa hai lãnh vực văn minh vật chất và đời sống tinh thần của con người ngày nay. Hơn nữa quan niệm về vai trò nhà giáo dục, người thầy, người iãnh đạo cũng đổi thay khiến chị nữ tu phải suy nghĩ lại cung cách phục vụ của mình trong vai trò linh hướng, làm thầy và lãnh đạo cộng đoàn hay các hội đoàn lớn nhỏ.

Bất cứ một tổ chức nào, từ một nhóm nhỏ đến một tập thể lớn, muốn đạt đến mục đích, cần phải cồ sự lãnh đạo. Sự lãnh đạo luôn thay đổi mỗi thời, mỗi nơi tùy hoàn cảnh, môi trường, não trạng và tùy theo mức độ phát triển của các thành viên. Nhìn lại thời gian trước đây, quan niệm lãnh đạo hay quan niệm làm thầy gắn liền với quyền bính, với chỉ huy. Người thầy là người chủ, là nhà mô phạm, là gương mẫu cho học trò noi theo. Người trò chỉ việc thụ động lắng nghe và thi hành tâ’t cả những gì thầy mình đưa ra.

Xã hội đang thay đổi rất nhiều, một sô” quan niệm, tập tục, lễ giáo truyền thống mà chúng ta vẫn trân trợg bảo tồn, hôm nay có vẻ như đang lỗi thời. Nhưng biến chuyển về giáo dục, văn hóa, và khoa học kỹ thuật đang mở ra một chân trời mới và đang cung cấp nhiều nhân tố cho việc xây dựng một phương thức làm việc mới.

Ngày nay sự thật hay lẽ phải không còn tập trung vào cái đầu nhà lãnh đạo hay người thầy. Khoa SƯ phạm đã chuyển dịch từ hình thức ban phát sang hình thức chủ dộng khám phá theo‘khả năng của học viên. Xã hội đã chuyển từ chế độ phong kiến sang chế độ dân chủ. Trong các tập thể, để chỉ sự truyền đạt kinh nghiệm của người trên cho người dưới, người ta thích dùng từ chia sẻ, đồng hành hơn là dạy dỗ, bảo ban. Trước đây người ta thích nói đến quyền bính, ngày nay người ta nhâVi mạnh chiều kích phục vụ.

Một thực tế trước mắt mà ai cũng có thể nhận ra, đó là cái tôn ti trật tự đang bị khủng hoảng, tương quan giữa trên-dưới, già-trẻ, cha-con, thầy-trò… đang bị đặt vấn đề và nhiều người không ngại đổ lỗi cho thời thế, cho cơ câu xã hội, cho nền giáo dục hiện hành… Thật ra đây không phải là lúc ta phân định đúng sai hay tốt xấu, nhưng là lúc phải suy nghĩ, tìm kiếm và can đảm biến đổi những quan niệm cũ cho thích hợp với nhu cầu và đòi hỏi của thời đại. Đương nhiên ta phải biết gạn lọc những điều hay, những cái tinh túy để giữ lại và chỉ thay đổi những gì

không còn phù hợp với tâm thức và sự thăng tiến của con người. Không ai có thể phủ nhận rằng cái thời “vâng lời tối mặt’, ^é‘bảo sao nghe vậy” hay lối truyền lệnh “phái từ trên xuống” đã kết thúc trang sử của nó và được thay thế bằng mạng lưới tương giao, trong đó quan hệ giữa người trên và dưới, thầy và trò đan chéo nhau. Tương giao này được xây dựng qua sự găp gỡ, trao dổi thân tình, truyền dat kinh nghiêm sống, dứa ra những sáng kiến vả thể hiện tinh thần trách nhiệm chung.

Đã qua rồi cái thời lãnh đạo bằng uy quyền: quyết định một mình, áp đặt mệnh lệnh, chỉ huy bằng phải ứng đối đầu, dùng kỷ cương để trừng phạt, đòi hỏi sự vâng phục một chiều, ốn định trật tự theo ý kiến chủ quan của người trên, thi hành quyền bính mà không cần biết người dưới nghĩ gì và muốn gì…

Ngày nay người ta thích dùng từ linh hoạt thay cho từ lãnh đạo, nghĩa là thay vì dùng lối truyền lệnh, người ta dùng hình thức đối thoại trong cảm thông vấ tôn trọng: liên kết người khác trong quyết định chung, đặt vân đề, giải thích, thuyết phục, gây ý thức, hướng dẫn, kêu gọi sáng tạo, cộng tác, giao trách nhiệm, giúp người khác đảm nhận công việc chung như là việc của riêng họ.

Như vậy người lãnh đạo của một tập thể hay một nhóm không phải là người chỉ huy, ban mệnh lệnh hay đứng ngoài quan sát, nhưng là người dọn dơờng, chỉ dường, chia sẻ, trao tặng, truyền thông cho người khác những gì mình có. Người lãnh đạo cũng làm công việc của người gieo giống, nghĩa là gieo hạt, bón phân, vun tưới và làm cho hạt nẩy mầm vả lớn lẽn, bằng cách tự xỏa mình di, muôn thu nhỏ dần mình lai dể các thành viên khác dược lớn lên, biết tư lâp và trưởng thành.

Một vài nhận định trên giúp ta nhìn lại vai trò lãnh đạo và làm thầy của người nữ tu Mân Côi trong công tác điều hành cộng đoàn hay linh hoạt các nhóm giáo lý. Để hoàn thành chức năng của mình, người nữ tu Mân Côi cần vun trồng tư cách và đạo đức của một người ” thầy “, nghĩa là phuc vu với tính cach là người dồng hành, chứ không phải là người thi hành một uy quyền nào trên người khác.

Một thái độ dễ mến của người lãnh đạo hay người thầy là thái độ khiêm tốn, nghĩa là luôn biết khám phá và đem áp dụng những ý kiến hay của người khác chứ không chỉ dựa vào khả năng và sự hiểu biết của riêng mình. Ai tự xem là sáng thì không sáng; tự cho mình là khôn thì không khôn; tự cho mình có quỵền thì không có quyền và tự cho mình hơn người thì khó làm việc thành công.

Nói tóm lại, người lãnh đạo theo tinh thần của Đức Kitô là người khôn ngoan. Nhưng sự khôn ngoan nào đây? Chắc chắn không phải là thứ khôn ngoan mưu xảo. Sự khôn ngoan thật theo kinh thánh thì bắt nguồn từ lòng kính sợ Chúa (Tv 110, 10). Sự khôn ngoan đó tóm gọn trong câu: “Sự khôn ngoan từ trên xuống thì trước là tinh tuyền, rồi an hòa, bao dung, nhún nhường, dầy tinh thương xót và hoa quả tốt lành, không ngoắt ngoéo, không giả hình”. (Jac 4, 1 7)