Sự Hình thành Kinh Kính Mừng

Thời giáo hội sơ khai, các tín hữu không đọc kinh này. Nó chỉ được hình thành dần dần theo dòng lịch sử Giáo Hội. Các nhà khảo cổ dường như tìm thấy dấu vết câu đầu trong lời thiên thần Gabriel chào “Chairè” (hãy vui lên!), được ghi trên bức tường của một ngôi nhà ở Nazareth từ thế kỷ thứ III. Ngôi nhà này được các tín hữu đến thăm viếng rất sớm, vì họ cho đó là nơi Đức Maria đã sống qua biến cố Truyền tin.

Người ta cũng thấy trong sa mạc xứ Ai Cập một chỉ thảo (papyrus) thuộc thế kỷ thứ III, ghi lại một kinh nguyện thưa cùng đức Maria : “Dưới sự che chở của lòng khoan dung Ngài, chúng con đến nương ẩn, hỡi Mẹ Thiên Chúa (Théotokos). Xin đừng từ chối những lời xin của chúng con. Nhưng trong lúc cần thiết, xin cứu chúng con khỏi hiểm họa. Lạy Đấng duy nhất trong sạch và được chúc phúc”(papyrus số 470, hiện có trong thư viện John Ryland ở Manchester).

Vào cuối thế kỷ IV, phụng vụ một vài giáo hội Đông phương chọn một ngày để tưởng niệm Đức Maria trước ngày lễ Giáng Sinh. Và người ta kính nhớ ngài trong mầu nhiệm Nhập Thể. Vì vậy, họ chỉ lặp lại lời thiên sứ bằng cách thưa thẳng những lời đó với Đức Maria. Phương pháp văn chương và hùng biện này được gọi là “phép hoạt dụ” (présopopée) tức là làm cho những vật vô tri hay những người đã qua đời nói, và qua cách này, người ta thưa thẳng với một nhân vật trong quá khứ.

Dần dà những lời nói theo phương pháp hoạt dụ trở thành kinh nguyện. Bài giảng lễ xa xưa nhất theo phương pháp này là của giáo phụ Grégoire de Nysse, khi ngài giảng tại thành Césarée miền Cappadoce vào khoảng năm 370-378. Ngài chú giải lời thiên thần Gabriel chào bằng cách kết hợp dân Chúa vào như sau:

“Hãy lớn tiếng lên theo những lời của thiên sứ : hãy vui lên, đấng đầy ơn phúc, Đức Chúa Trời ở cùng cô {…}. Từ nơi ngài, đã sinh ra Đấng hoàn thiện trong phẩm giá, và là nơi ngự trị sự Sung mãn thiên tính.

“Hãy vui lên, hỡi người đầy ơn phúc, Đức Chúa trời ở cùng cô {…}, với người đẹp, có Người Con đẹp nhất thiên hạ, hầu cứu chuộc con người đã được dựng nên theo hình ảnh của Người (D. MONTAGNA trong Marianum 24, 1962, tr. 98-105).

Trong một bài giảng khác, Grégoire de Nysse lấy lại lời Elisabeth chúc tụng đức Maria : “Em được chúc phúc hơn mọi người nữ” (Lc 1, 42). Thật vậy, ngài được chúc phúc hơn mọi người phụ nữ; vì ngài được chọn giữa mọi trinh nữ, vì ngài được xét xứng đáng đảm nhận một Thiên Chúa như thế, vì ngài đón nhận Đấng đong đầy tất cả, vì ngài trở nên kho tàng của viên ngọc thiêng liêng” (PG 62, 766).

Vào khoảng thế kỷ thứ V, hai lời chào của thiên sứ Gabriel được gom lại, như bản kinh còn lưu hành theo nghi thức Byzantin : “Kính mừng trinh nữ Mẹ Thiên Chúa đầy ơn phúc. Mẹ được chúc phúc hơn mọi người nữ, và hoa trái lòng Mẹ được chúc phúc, bởi vì Mẹ đã sinh ra Đấng cứu chuộc linh hồn chúng con”.

Cũng vào khoảng thời gian này, các tín hữu đã thêm vào lời thiên thần Gabriel chào danh xưng “Maria”.

Phần II của kinh Kính Mừng đã được Giáo hội sử dụng để cầu nguyện với Đức Maria ngay sau khi công đồng Nicéa kết thúc (tk V). Trong một số kinh cầu các thánh được viết vào thế kỷ VII, Đức Maria cũng đã được khẩn cầu ngay sau Thiên Chúa (Santa Maria, ora pro nobis). Lời nguyện này sau đó được đọc thêm vào sau câu kinh Kính Mừng rút ra từ Kinh Thánh. Vd., thánh Bernadino thành Sienna bên Ý ở thế kỷ XV nói : “Với lời chúc kết thúc kinh Kính Mừng : Ngài được chúc phúc hơn mọi người phụ nữ (Lc 1, 42), chúng ta có thể thêm : Thánh Maria, cầu cho chúng tôi là kẻ có tội” (Dictionnaire d’Archéologie chrétienne et de Liturgie; 10, 2, 2059). Thể thức này cũng đã thấy ghi trong sách kinh nguyện nhật tụng ở khoảng giữa thế kỷ XV.

Phần cuối bản kinh : “Khi này và trong giờ lâm tử”, được ghi nhận lần đầu tiên trong sách kinh nguyện nhật tụng của dòng Phan Sinh năm 1525. Sách kinh nguyện nhật tụng do đức Giáo Hoàng Pio V cải tổ năm 1568, cũng đã lấy lại lời cầu này. Ngài cũng phê chuẩn việc đọc kinh Lạy Cha và kinh Kính Mừng vào mỗi giờ kinh Nhật Tụng.

Như vậy, theo những diễn tiến như trên, kinh Kính Mừng không phải là kinh nguyện cổ kính nhất dâng kính Đức Mẹ, nhưng lịch sử hình thành của nó trải dài hơn 10 thế kỷ.